"Το ξύπνημα της Τίγρης"

 "Εάν βγάλεις στην επιφάνεια αυτό που είναι μέσα σου

τότε αυτό που είναι μέσα σου, θα γίνει η σωτηρία σου.

Εάν δεν βγάλεις στην επιφάνεια αυτό που είναι μέσα σου

τότε αυτό που είναι μέσα σου, θα γίνει η καταστροφή σου.."

1. Βιωμένη Αίσθηση: Το όχημα μέσω του οποίου βιώνουμε τον εαυτό μας ως οργανισμό* είναι η βιωμένη αίσθηση. Μέσω της βιωμένης αίσθησης βιώνουμε την πληρότητα της αίσθησης και της γνώσης για τον εαυτό μας.
 *"Οργανισμός: Μια πολύπλοκη δομή αλληλεξαρτώμενων  και δευτερευόντων στοιχείων των οποίων οι σχέσεις και οι ιδιότητες καθορίζονται κατά πολύ από τη λειτουργικότητα τους στο σύνολο" . Σώμα και νους, πρωτόγονα ένστικτα, συναισθήματα, νοητικό δυναμικό και πνεύμα, όλα πρέπει να ληφθούν υπόψη στη μελέτη του οργανισμού.

• ΨΥΧΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ  (σχέση μεταξύ των νοητικών λειτουργιών και των φυσικών ή φυσιολογικών λειτουργιών)
• ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
  (κεφ. 6. - παρ. Πως επικοινωνεί ο οργανισμός.)

Μέρος Πρώτο : Το σώμα ως Θεραπευτής

Μέρος Δεύτερο : Συμπτώματα του τραύματος

Μέρος Τρίτο : Μεταμόρφωση & Επαναδιαπραγμάτευση

Μέρος Τέταρτο : Πρώτες βοήθειες για το τραύμα

• Το τραύμα μπορεί να είναι αυτοδιαιωνιζόμενο. Το τραύμα προκαλεί τραύμα και θα εξακολουθήσει να γεννά τραύματα απο γενιά σε γενιά, έως ότου λάβουμε μέτρα για να περιορίσουμε την εξάπλωσή του.  

• Πολλές απο τις παρανοήσεις αναφορικά με το τραύμα είναι εκπληκτικό πόσο βαθιά ριζώνουν και πόσο μπορούν να επηρεάσουν τα βιώματα καθώς και τη στάση σας προς τον εαυτό σας.
  
   Όταν κάτι συμβεί είναι σημαντικό να το αναγνωρίσετε.
  
  Εάν εστιάσετε ένα μέρος της προσοχής σας στις αντιδράσεις σας απέναντι στο υλικό, ο οργανισμός σας θα σας οδηγήσει στη σωστή κατεύθυνση.

• Η σωματική αίσθηση - και όχι το έντονο συναίσθημα -  είναι το κλειδί στη θεραπεία του τραύματος. Αποκτήστε επίγνωση κάθε συναισθηματικής αντίδρασης που διογκούται εσωτερικά και αντιληφθείτε πως το σώμα σας βιώνει αυτά τα συναισθήματα με τη μορφή αισθητηριακών αισθημάτων και σκέψεων.

Μέρος Πρώτο : Το σώμα ως Θεραπευτής

👉 Καταστάσεις Συνείδησης : Πάγωμα - Πάλη - Φυγή (freeze - fight - flight)

👉 Ο εγκέφαλος αποτελείται απο τρία ακέραια συστήματα:
      - Ο ερπετοειδής εγκέφαλος (ενστικτώδης)

      - Ο θηλαστικός ή λιμβικός ή μεταιχμιακός εγκέφαλος (συναισθηματικός)

      - Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ή νεοφλοιός (λογικός).

• Όταν βρεθούμε σε μια απειλητική για τη ζωή μας κατάσταση, ο εγκέφαλός μας μπορεί να βρεθεί σε σύγχυση και να αγνοήσει τις ενστικτώδης παρορμήσεις μας. Παρόλο που αυτή η αγνόηση μπορεί να συμβαίνει για καλό, η σύγχυση που τη συνοδεύει ανοίγει την αυλαία για αυτό που ονομάζεται <Σύμπλεγμα της Μέδουσας>. Το δράμα που αποκαλείται τραύμα.

• Τα τραυματικά συμπτώματα δεν οφείλονται σε αυτό καθαυτό το γεγονός που τα προκαλεί. Πηγάζουν απο το παγωμένο κατάλοιπο της ενέργειας που δεν διαλύθηκε και δεν εκφορτίστηκε. Αυτό το κατάλοιπο παραμένει παγιδευμένο στο νευρικό μας σύστημα και μπορεί να καταστρέψει το σώμα και το πνεύμα μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΣΚΙΕΣ ΑΠΟ ΕΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

• Τα άγρια ζώα αποφορτίζουν ενστικτωδώς όλη τη συμπιεσμένη τους ενέργεια και σπάνια αναπτύσσουν δυσμενή συμπτώματα. Εμείς οι άνθρωποι δεν έχουμε εντρυφήσει τόσο σε αυτό το θέμα. Όταν είμαστε ανίκανοι να αποδεσμεύσουμε αυτές τις ισχυρές δυνάμεις, γινόμαστε θύματα του τραύματος. Στις συχνά ανεπιτυχείς μας προσπάθειες να εκφορτίσουμε αυτή την ενέργεια, μπορεί να καθηλωθούμε σε αυτήν. Όπως η πεταλουδίτσα που την τραβάει το φως, έτσι κι εμείς είναι δυνατόν, άθελά μας, και επανειλημμένα να δημιουργούμε καταστάσεις κατά τις οποίες υπάρχει δυνατότητα να απελευθερωθούμε απο την παγίδα του τραύματος, αλλά χωρίς τα κατάλληλα μέσα & τις δυνάμεις οι περισσότεροι απο εμάς αποτυγχάνουν.
  
  
• Πολλοί βετεράνοι πολέμου και θύματα βιασμού γνωρίζουν πολύ καλά αυτό το σενάριο. Είναι δυνατόν να περάσουν μήνες ή και χρόνια συζητώντας για τις εμπειρίες τους, ξαναζώντας τις, εκφράζοντάς το θυμό και τον φόβο τους ή και τη λύπη τους, αλλά εάν δεν περάσουν μέσα απο τις πρωτόγονες "αντιδράσεις ακινησίας" και δεν απελευθερώσουν το κατάλοιπο της ενέργειας, θα παραμείνουν παγιδευμένοι στον τραυματικό λαβύρινθο και θα συνεχίσουν να είναι δυστυχισμένοι.
  
  
• Ευτυχώς η ίδια φοβερή ενέργεια που προκαλεί τα συμπτώματα του τραύματος, όταν χρησιμοποιηθεί και ενεργοποιηθεί σωστά, μπορεί να μεταμορφώσει το τραύμα και να μας ωθήσει σε νέα επίπεδα θεραπείας, γνώσης ακόμα και σοφίας.
  
  
• Εμείς οι άνθρωποι, διαθέτουμε μια έμφυτη ικανότητα να θεραπεύουμε όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο απο τις εξουθενωτικές επιπτώσεις του τραύματος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ

• "Έμαθα πως δεν είναι αναγκαίο να ανασύρω παλιές αναμνήσεις και να ξαναζήσω τον συναισθηματικό τους πόνο για να θεραπεύσω το τραύμα. Στην πραγματικότητα, ο οξύς συναισθηματικός πόνος μπορεί να είναι επανατραυματικός. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε για να απελευθερωθούμε απο τα συμπτώματα και τους φόβους μας είναι να ξυπνήσουμε τις βαθιές  ψυχοφυσιολογικές μας δυνάμεις και να τις αξιοποιήσουμε συνειδητά."
  
  Όταν δεν προχωράμε στην εξάλειψη των τραυμάτων μας, νιώθουμε ότι έχουμε αποτύχει ή ότι έχουμε προδοθεί απο αυτούς που επιλέγουμε να μας βοηθήσουν. Δεν πρέπει να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους για αυτή την αποτυχία ή προδοσία. Η λύση του προβλήματος έγκειται στην διεύρυνση της γνώσης μας για το πως θεραπεύουμε το τραύμα.
  
  Μέχρι να κατανοήσουμε ότι τα τραυματικά συμπτώματα ανήκουν στη σφαίρα της φυσιολογίας και της ψυχολογίας, θα είμαστε αξιοθρήνητα ανεπαρκείς στις προσπάθειές μας να τα θεραπεύσουμε.
  
  Η ουσία του ζητήματος είναι η ικανότητα μας να αναγνωρίσουμε ότι το τραύμα αντιπροσωπεύει ζωώδη ένστικτα που ακολούθησαν λανθασμένη πορεία. Όταν τιθασευτούν αυτά τα ένστικτα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν απο το συνειδητό νου για να μεταμορφώσουν τα τραυματικά συμπτώματα σε ευ ζην.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΤΡΑΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΟΥΝ 

• Για να ξεπεράσουμε τα τραύματα, έχουμε ανάγκη απο ησυχία, ασφάλεια και προστασία. Χρειαζόμαστε υποστήριξη απο φίλους και συγγενείς, καθώς και απο την ίδια τη φύση. Με αυτή την στήριξη μπορούμε να αρχίσουμε να εμπιστευόμαστε τη φυσική διαδικασία που θα μας οδηγήσει στην ολοκλήρωση και την ολότητα και τελικά την εσωτερική γαλήνη.

• Περνώντας απο τα έντονα ρίγη στην αυξανόμενη έξαψη και στην εφίδρωση κατά κύματα, το σώμα με την έμφυτη θεραπευτική του ικανότητα λιώνει το παγόβουνο που δημιουργήθηκε απο το βαθιά παγωμένο τραύμα. Το άγχος και η απελπισία μπορεί να γίνουν μια δημιουργική αστείρευτη πηγή όταν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βιώσει σωματικά αισθητηριακά αισθήματα, όπως η τρεμούλα, που ξεπηδούν απο τα τραυματικά συμπτώματα.
  Παγιδευμένες μέσα στα τραυματικά συμπτώματα βρίσκονται οι ενέργειες, οι δυνατότητες και οι δυνάμεις που απαιτούνται για την εποικοδομητική τους μεταμόρφωση.
  Η δημιουργική πορεία της θεραπείας μπορεί να εμποδιστεί με πολλούς τρόπους: με τη χρήση φαρμάκων για την καταστολή των συμπτωμάτων, με την υπερβολική έμφαση στην προσαρμογή ή στον έλεγχο, με την άρνηση ή την αναίρεση των αισθημάτων και σωματικών αισθητηριακών αισθημάτων.

• Το τραύμα δεν είναι μια ασθένεια, αλλά μία δυσκολία..
  
  
• Τα φάρμακα μπορεί να είναι χρήσιμα για να εξοικονομηθεί χρόνος, έτσι ώστε το τραυματισμένο άτομο να ανακτήσει την ισορροπία του. Αν όμως χρησιμοποιούνται για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα προκειμένου να καταστείλουν την εξισορροπητική αντίδραση του σώματος στο στρες, τότε παρεμποδίζουν τη θεραπεία. Για να ολοκληρώσει το βιολογικό και ουσιαστικό κύκλο της δράσης του, ο οργανισμός χρειάζεται τα αυθόρμητα ρίγη και τις τρεμούλες που παρατηρούμε σε όλο το ζωικό βασίλειο.
  
  
• Θεωρώντας οτι το τραύμα είναι ασθένεια, η ιατρική συχνά προσπαθεί να καταπιέσει αυτή τη φυσική και δημιουργική πορεία. Εφόσον η αντίδραση της αποκατάστασης ή καταστέλλεται με φάρμακα, ή παραμένει σαν παγωμένος φόβος ή ελέγχεται απο εκούσιες πράξεις, η έμφυτη ικανότητα για αυτορρύθμιση εκτροχιάζεται.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 - Η ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ

• Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν οτι τα συναισθήματα έχουν πολύ μεγαλύτερο ερευνητικό ενδιαφέρον απο ο,τι οι απλές αισθήσεις. Αν όμως θέλετε να μάθετε να χρησιμοποιείτε τη βιωμένη αίσθηση, και ιδιαίτερα αν θέλετε να μάθετε να τη χρησιμοποιείτε για την εξάλειψη του τραύματος, πρέπει να μάθετε να αναγνωρίζετε τις ψυχοφυσιολογικές εκδηλώσεις που υπάρχουν πίσω απο τις συναισθηματικές σας αντιδράσεις.
  Οι αισθήσεις προέρχονται απο τα συμπτώματα και τα συμπτώματα έχουν τη προέλευση τους στη συμπιεσμένη ενέργεια. Με αυτή την ενέργεια πρέπει να δουλέψουμε σε αυτή τη θεραπευτική διεργασία. Μέσω της βιωμένης αίσθησης αυτή η τεράστια ενέργεια μπορεί να αποσυμπιεστεί σταδιακά και να τιθασευτεί με στόχο τη μεταμόρφωση του τραύματος.
  
  
• Δεν πρέπει να ξεχνάμε να είμαστε πράοι, να κινούμαστε με αργά βήματα και να μη δίνουμε οποιαδήποτε ερμηνεία ή κρίση σε αυτό που βιώνουμε. Απλώς αφήνουμε οτιδήποτε βιώνουμε να μας μεταφέρει στην επόμενη εμπειρία.
  Ακόμα κ αν οι ασκήσεις μας φαίνονται οικείες, προσπαθούμε να τις προσεγγίσουμε με καθαρό μυαλό, σαν να μην έχουμε ξανακάνει κάτι παρόμοιο.

ΠΕΡΙ ΑΣΚΗΣΕΩΝ:

Εάν η εικόνα μιας τρομακτικής σκηνής εμφανιστεί στο μυαλό σας, παρατηρήστε, με ακόμη πιο ήρεμο τρόπο, τις αισθήσεις που τη συνοδεύουν. Μερικές φορές όταν οι αισθήσεις είναι έντονες, οι εικόνες εμφανίζονται πρώτες. Η αίσθηση είναι αυτό που σε τελική ανάλυση θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε το τραύμα - όποια κι αν είναι αυτή. Ενδέχεται να μάθετε τελικά ποια είναι, μπορεί όμως και όχι. Προς το παρόν να είστε σίγουροι ότι καθώς κινείστε μέσω των αντιδράσεων σας, η ανάγκη να ξέρετε αν ήταν αληθινή ή όχι, θα χαλαρώσει το σφήξιμο σας.
Μείνετε με τις αισθήσεις που βιώνετε όσο πιο πολύ μπορείτε και μην πανικοβληθείτε αν νιώσετε ρίγη ή αδυναμία. Και τα δύο είναι απόδειξη ότι επιτελείται μια φυσιολογική εκφόρτιση. 
Μην πιέσετε τον εαυτό σας να κάνει περισσότερα απ όσο μπορεί.
Αν νιώσετε κουρασμένος, κοιμηθείτε λίγο ή πηγαίνετε για ύπνο νωρίς. 
Μέρος της γοητείας του νευρικού συστήματος είναι το ότι υπόκειται σε μια συνεχή αυτορύθμιση. Αυτό που δε μπορείτε να επεξεργαστείτε σήμερα, θα είναι διαθέσιμο για επεξεργασία κάποια άλλη μέρα που θα είστε δυνατότερος, πιο εφευρετικός και περισσότερο ικανός να το επιχειρήσετε.

Πως επικοινωνεί ο οργανισμός

Βασική κατανόηση απο τελευταία άσκηση(4) , σελ. 96-97-98.

Εαν δεν έχετε νιώσει ποτέ κάτι που είναι θαμπό, δεν θα ξέρετε τι είναι θαμπό και ο οργανισμός δεν θα χρησιμοποιήσει αυτόν τον όρο για να περιγράψει μια αίσθηση.

Ο οργανισμός χρησιμοποιεί ότι του είναι ήδη γνωστό για να περιγράψει αυτό που βιώνει.

Μην εκλαμβάνετε τους όρους τους οποίους χρησιμοποιεί με την κυριολεκτική τους σημασία.

Μια αίσθηση μπορεί να μοιάζει θαμπή, πριονωτή, φτιαγμένη απο γυαλί κτλπ. προφανώς η έκφραση < μοιάζει > είναι το κλειδί για την περιγραφή.
Δεν υπάρχει τίποτα μέσα σας που να είναι θαμπό ή πριονωτό! Οι αισθήσεις μοιάζουν με αυτά τα πράγματα. Εϊναι μεταφορές.

Εντούτοις, οι αισθήσεις μπορεί επίσης να είναι κυριολεκτικές και να αντιστοιχουν στις πληροφορίες που δέχονται τα όργανα, τα οστά και οι μύες. (σχ. βλέπε κρίσεις πανικού.)

Ο οργανισμός δε χρησιμοποιεί μόνο τα χαρακτηριστικά φυσικών αντικειμένων για να επικοινωνήσει. Χρησιμοποιεί επίσης εικόνες που μπορούν εύκολα να ερμηνευθούν ως αναμνήσεις.

Οι ενεργητικές δυνάμεις που καταλήγουν σε τραύμα είναι ισχυρότατες. Τα συναισθήματα που γεννιούνται απο το τραύμα περιλαμβάνουν οργή, τρόμο, και απελπισία.
Εάν το σώμα σας επιλέξει να σας γνωστοποιήσει την παρουσία τέτοιων ενεργητικών δυνάμεων μέσω εικόνων, φανταστείτε τι είδους εικόνες θα μπορούσατε να δείτε. Οι πιθανότητες είναι άπειρες. Ένα πράγμα όμως θα έχουν κοινό, δεν θα είναι όμορφες.
*Ένα λάθος που γίνεται πολύ συχνά είναι ότι οι άνθρωποι ερμηνεύουν αυτές τις εικόνες σαν να είναι η πραγματικότητα.

Οι αισθήσεις που συνοδεύουν αυτές τις εικόνες είναι πραγματικά πολύτιμες. Για την επίτευξη του στόχου μας, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πως νιώθουμε για αυτές τις αισθήσεις και πως αυτές αλλάζουν.

Αίσθηση και βιωμένη αίσθηση

Όταν δουλεύουμε με τη φυσιολογία, το πρώτο που πρέπει να αναγνωρίζουμε είναι ότι η βιωμένη αίσθηση είναι στενά συνδεδεμένη με την επίγνωση.

Είναι σαν να παρατηρούμε τη θέα, ή σε αυτή τη περίπτωση, να νιώθουμε τη θέα.

Επίγνωση σημαίνει να βιώνουμε το παρόν, χωρίς να προσπαθούμε να το αλλάξουμε ή να το ερμηνεύσουμε.

Οποιαδήποτε στιγμή αντιληφθείτε τον εαυτό σας να λέει: <<Αυτό σημαίνει....>> , δίνετε μια ερμηνεία στην εμπειρία σας που θα σας οδηγήσει μακριά απο την απλή επίγνωση και θα σας μεταφέρει πίσω στη σφαίρα της ψυχολογίας.

Η ερμηνεία βέβαια έχει θέση στη θεραπεία του τραύματος ως συνέπεια της άμεσης επίγνωσης.

Προς το παρόν, είναι πιο σημαντικό να εστιάσετε περισσότερο σε αυτό που βιώνετε παρά σε αυτό που σκέφτεστε.

Οι αισθήσεις είναι τα φυσικά φαινόμενα που συντρέχουν στη γενικότερη εμπειρία μας.

Για παράδειγμα, πιάστε ένα παγάκι.
Με βάση τις αισθήσεις αισθανόμαστε το παγάκι κρύο, λείο, σκληρό με κυβικό σχήμα. Όλα αυτά είναι σημαντικά για να αντιληφθούμε πλήρως το παγάκι.

Το ίδιο ισχύει και για τις εσωτερικές αισθήσεις. 

Όταν πρωτοξεκινάτε την προσπάθεια, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ελέγξετε και να ξαναελέγξετε εάν έχετε επίγνωση κάθε χαρακτηριστικού μιας συγκεκριμένης αίσθησης την οποία παρατηρείτε συνειδητά. 
Ενέχετε να σας διαφύγουν ορισμένα χαρακτηριστικά, είτε γιατί τα εκλαμβάνεται ως δεδομένα,  

είτε γιατί δεν αφήνεστε να συνειδητοποιήσετε πλήρως την αίσθηση, είτε γιατί το υπό εξέταση χαρακτηριστικό είναι αμυδρό ή απροσδιόριστο.

Παγάκι: αρχικά κολλώδες, και μετά υγρό.
Εφαρμόστε αυτή την αναλογία (κατάστασης που αλλάζει), σε μια εσωτερική εμπειρία και, όπως συνέβη με το παγάκι, θα αλλάξει καθώς τη διατηρείτε για λίγο στο νου σας.

Απο τη στιγμή που αποκτήσετε την πλήρη επίγνωσή τους, οι εσωτερικές αισθήσεις σχεδόν πάντοτε μεταβάλλονται σε κάτι άλλο.
Κάθε αλλαγή τέτοιου είδους συχνά κινείται  προς την κατεύθυνση μια ελεύθερης ροής ενέργειας και ζωτικότητας.

Τα ψυχοφυσιολογικά φαινόμενα έχουν κυκλική μορφή.

Αυτοί οι βιολογικοί ρυθμοι είναι θεμελιώδους σημασίας για τη μεταμόρφωση του τραύματος.
Αρχικά ίσως είναι δύσκολο να έχετε την υπομονή να τους αφήσετε να έρθουν στο συνειδητό επίπεδο.
Ο ρυθμός τους είναι πολύ πιο αργός απο τον ρυθμό στον οποίο ζούμε οι περισσότεροι. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος που το τραύμα αναπτύσσεται, δεν δίνουμε στους φυσιολογικούς βιολογικούς μας ρυθμούς τον απαιτούμενο χρόνο για να ολοκληρωθούν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 - Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

Η ανθρώπινη φυσιολογία εξελίχθηκε απο τα πρώτα κιόλας όντα που σύρθηκαν έχω απο την αρχέγονη λάσπη. Όσο κι αν θέλουμε να σκεφτούμε διαφορετικά, η σύνδεσή μας με αυτή την αφετηρία παρέμεινε ουσιαστικά η ίδια.

Όσο κι αν εξελιχθούμε ως άνθρωποι σε σχέση με την ικανότητα μας να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε, να σχεδιάζουμε, να οικοδομούμε, να συνθέτουμε, να αναλύουμε, να αποκτούμε εμπειρίες και να δημιουργούμε, δεν υπάρχει υποκατάστατο για τις περίπλοκες, ενστικτώδεις, θεραπευτικές δυνάμεις που είναι κοινές και στο πρωτόγονο παρελθόν μας.

Η φύση έχει προικίσει σχεδόν όλα τα ζωντανά πλάσματα με παρόμοιες αντιδράσεις του νευρικού συστήματος μπροστά στην απειλή του κίνδυνου.

Ωστόσο, απ ολα τα είδη μόνο ένα αναπτύσσει συστηματικά τραυματικές παρενέργειες μακροπρόθεσμα: ο άνθρωπος.

Αυτή η αποκάλυψη οδηγεί στα ακόλουθα ερωτήματα:

• Αφού η αντίδραση του νευρικού συστήματος στον κίνδυνο φαίνεται καλά σχεδιασμένη και λειτουργεί επαρκώς σχεδόν σε όλα τα όντα, γιατί οι άνθρωποι αδυνατούν να επωφεληθούν πλήρως απο αυτό το σύστημα?
• Μήπως δεν γνωρίζουμε πως να το προσεγγίσουμε?
• Μήπως υπερφορτώνουμε το σύστημα?
• Γιατί οι άνθρωποι τραυματίζονται εύκολα?
• Τι κάνουν τα ζώα που εμείς δεν κάνουμε?
• Τι και με ποιον τρόπο μπορούμε να μάθουμε απο τα ζώα?